W zasadzie przed wojewódzkim sądem administracyjnym strony oraz ich organy w przypadku osób prawnych prawa prywatnego (spółki z o.o., spółki akcyjne, fundacje, stowarzyszenia zarejestrowane, związki wyznaniowe) oraz podmioty prawa publicznego (organy administracji samorządowej i państwowej, samorządy zawodowe itd.) mogą działać osobiście lub korzystając z pełnomocników (art. 34 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: p.p.s.a.)).
Verba legis
Stroną w sensie p.p.s.a. jest skarżący, organ administracji, którego działanie albo brak nakazanego ustawą działania są przedmiotem zaskarżenia oraz uczestnik postępowania.
Warto pamiętać, że przez „organy stron” prawodawca rozumie też osoby działające w imieniu tzw. ułomnych osób prawnych (jednostek organizacyjnych bez osobowości prawnej, jednak mogących nabywać prawa i zaciągać zobowiązania ). Podmioty te mają oprócz tego zdolność sądową w postępowaniu administracyjnym (np. o wydanie różnego rodzaju zezwoleń, podatkowym), a co za tym idzie w postępowaniu przed sądem administracyjnym. Najlepszym przykładem są tu spółki osobowe, zwłaszcza spółka jawna. Nie zalicza się do nich, o czym trzeba pamiętać, spółka cywilna lub podobne umowy (np. konsorcjum, pool itd.). W wypadku spółki cywilnej możemy jednak mieć do czynienia ze współuczestnictwem materialnym i jednolitym jej wspólników-stron umowy.
Pełnomocnictwo o natychmiastowym działaniu
Skutkiem udzielenia pełnomocnictwa jest powstanie uprawnienia i jednocześnie obowiązku działania w imieniu i z bezpośrednim skutkiem dla swego mocodawcy. Prawo przyjmuje tu fikcję samodzielnego działania osoby reprezentowanej – pełnomocnik to „alter ego” względem sądu i pozostały uczestników postępowania sądowo-administracyjnego
Z tego powodu reprezentowany ponosi też konsekwencje, również niekorzystne, wynikające z wyboru osoby, której zlecił świadczenie na swą rzecz pomocy prawnej. Efekty podejmowanych przez pełnomocnika czynności oraz zaniedbań obciążają mocodawcę (np. uchybienia terminów, odrzucenie skargi, „przegranie sprawy”). Oczywiście nie wyklucza to odpowiedzialności cywilnej np. adwokata czy doradcy podatkowego. Całkowicie odrębną sprawą jest odpowiedzialność dyscyplinarna przed organami samorządu zawodowego.
Nieco o szczegółach
Przedstawiciel ustawowy działa w postępowaniu toczącym się według p.p.s.a. w wypadkach wskazanych w art. 27 tej ustawy. Działa za reprezentowaną stronę i ze skutkami dla niej, zatem jeśli ustanawia pełnomocnika, to jest to pełnomocnik strony a nie przedstawiciela ustawowego. Osoba, która jest ograniczona w zdolności do czynności prawnych może udzielić pełnomocnictwa do działania przed sądem administracyjnym tylko w sprawach zdefiniowanych przez artykuły 20 i 21 kodeksu cywilnego. W innych wypadkach udzielenie pełnomocnictwa jest skuteczne jedynie za zgodą przedstawiciela ustawowego.
W postępowaniu przed sądem administracyjnym pełnomocnikiem wyręczać może się również organ administracji. Kto może być pełnomocnikiem przed sądem administracyjnym wskazuje art. 35 p.p.s.a.
Ta sama osoba może w danej sprawie mieć kilku pełnomocników, każdy z nich działa w granicach udzielonego pełnomocnictwa (ogólne, rodzajowe, do pewnej czynności) .
W jednym z postanowień NSA przypomniał, że wadliwe jest wydawanie orzeczeń ze wskazaniem pełnomocnika jako strony postępowania, bowiem nie działa on nigdy w imieniu własnym, lecz strony reprezentowanej (postanowienia z 26. VI. 2008 r., II OZ 680/08).
